Hinduski panteon

Ganesha

Ganesha, syn Sziwy i Parvati, jest niewątpliwie jednym z najbardziej znanych i najczęściej wielbionych bóstw w hinduizmie. Jego wizerunek można spotkać praktycznie wszędzie w Indiach, nie tylko w domach i świątyniach, ale też w większości sklepów, restauracji i prywatnych biznesów, ponieważ Ganesha jest bogiem prosperity. Jest to jednocześnie najłatwiej rozpoznawalny bóg z całego hinduskiego panteonu, dlatego, że posiada głowę słonia. Istnieje wiele mitów wyjaśniających, dlaczego to właśnie Ganesh został obdarzony taką głową. Najbardziej rozpowszechniony głosi, że urodził się z ludzką głową, ale został jej pozbawiony przez Sziwę gdy ten zobaczył go z Parvati i w złości nie rozpoznał w nim swojego syna. Chcąc zadośćuczynić chłopcu Sziwa postanowił dać mu głowę pierwszego stworzenia, jakie się pojawi; pierwszy pojawił się słoń... Inny mit głosi, że kiedy Ganesha się urodził, Parvati postanowiła zanieść go przed oblicze bogów. Jednym z tych bogów był Shanti, który patrząc na dziecko sprawił, że jego głowa zamieniła się w popiół. Próbując ratować sytuację, Wisznu w miejsce brakującej głowy dał Ganeshowi głowę słonia.

Ganesh jest często przedstawiany ze szczurem/myszą u swych stóp, to właśnie na tym zwierzęciu bóg podróżuje. Jest to interpretowane na wiele sposobów; jedni twierdzą, że mysz symbolizuje pożądanie, a więc fakt, że Ganesh mysz ujarzmił ma być przykładem dla tych, którzy chcą pokonać własne pożądanie i stać się mniej samolubnymi. Z drugiej strony, szczur stanowi zagrożenie dla zbóż, dlatego niezbędne jest by ten szkodnik został bogu podporządkowany. Kolejna teoria głosi, że Ganesh, tak jak szczur, jest w stanie penetrować nawet najbardziej sekretne miejsca.

Ganesh pełni w hinduistycznym panteonie kilka funkcji. Oprócz tego, że uznaje się go za boga prosperity, jest również panem przeszkód (zarówno odpowiada za ich usuwanie jak i stawianie przed tymi, którzy muszą być poddani próbie) jak i panem nauki, wiedzy i intelektu. Ponieważ jest to pan sukcesu, jego imię przywołuje się zawsze przy okazji ważnych przedsięwzięć, np. gdy rozkręca się biznes, kupuje samochód czy mieszkanie. Popularne jest również ofiarowywanie mu słodyczy i czerwonych kwiatów.

Kali

Kali to bogini utożsamiana powszechnie ze śmiercią i zniszczeniem. Jej imię oryginalnie oznaczało „czarny,” ale z czasem zaczęto je tłumaczyć także jako „siła czasu.” Kali jest często przedstawiana jako ciemna, agresywna, okrutna i krwawa bogini, rzadziej jako odkupicielka wszechświata, łaskawa bogini-matka. Kali jest towarzyszką Sziwy, jej czerń pozostaje w doskonałym kontraście z jego białym ciałem pokrytym prochami kremacyjnymi. W hinduistycznych tekstach Kali pojawia się jako bogini gniewu, kojarzona ze śmiercią i martwymi ciałami. PóĽniej zaczęto ją również przedstawiać jako ozdobioną ludzkimi czaszkami miłośniczkę krwawych ofiar. Jest kojarzona ze wszystkim, co przerażające i co wzbudza strach. Kali uważa się też za panią wszechświata, która razem z Sziwą, swoim małżonkiem, zarówno tworzy jak i niszczy ten świat.

Najbardziej znany mit dotyczący Kali opowiada o tym jak pokonała demona Raktabiję. Raktabija został wielokrotnie zraniony w walce przez boginię Durga i Matriki przy użyciu różnych rodzajów broni, ale to nie tylko go nie osłabiło lecz wręcz wzmocniło. Z każdej kropli krwi Raktabiji powstawał nowy demon. Durga wezwała więc Kali, by ta pokonała demona. Kali pojawiła się na polu bitwy uzbrojona w miecz i stryczek. Odziana była w tygrysią skórę, miała otwarte usta, a z nich wystawał długi czerwony język i wydobywał się potworny ryk. Pokonała demona wysysając jego krew, a jego duplikaty pożarła. Dalej mit opowiada jak Kali uradowana ze zwycięstwa, tańczy na polu bitwy stąpając po ciałach zabitych, wśród których leży również jej mąż, Sziwa.

Kali przedstawia się najczęściej w dwojaki sposób, z czterema bądĽ dziesięcioma rękami. W obu wersjach ma czarną lub niebieską skórę, oczy czerwone ze złości, jest albo naga albo odziana w spódnicę z ludzkich rąk i girlandę z czaszek. Włosy ma w nieładzie a z jej otwartych ust wystają często kły i długi język. Jej częstymi towarzyszami są węże i szakal, bywa, że przedstawia się ją stojącą na ciele Sziwy. W tej popularniejszej wersji, z czterema rękami, Kali trzyma miecz, trójząb, odciętą głowę i miskę z czaszki, do której kapie krew z głowy. Miecz ma symbolizować Boską Wiedzę, głowa natomiast ludzkie Ego, które musi być pokonane.

Wisznu

Wisznu podobnie jak Sziwa, to jeden z najważniejszych bogów w hinduizmie. Jest panem przeszłości, teraĽniejszości i przyszłości, stwórcą i niszczycielem wszystkiego, co istnieje. Jest także tym, który podtrzymuje cały wszechświat i nim zarządza. Nie jest ograniczony ani czasem, ani przestrzenią, ani materią. Wraz z Bramą i Sziwą, Wisznu wchodzi w skład boskiej triady.

Wisznu jest czczony bezpośrednio bądĽ w formie jednego z jego awatarów jak np. Kriszna czy Rama. Do jego głównych boskich cech zalicza się: wszechwiedzę, energię, siłę, wigor, splendor, hojność i współczucie. Potrafi przemieszczać się w trzech sferach, na ziemi, w niebie, tym widocznym ponad nami i w niebie, w którym mieszkają bogowie. Towarzyszką Wisznu jest Lakszmi, bogini bogactwa. Przypisuje mu się również Bhudevi, boginię ziemi, Gangę, boginię Gangesu i Saraswati, boginię nauki.

Wisznu łatwo rozpoznać po boskim niebieskim kolorze jego ciała (na wzór chmur, nieograniczonej przestrzeni i oceanu) i czterech rękach, w których trzyma kwiat lotosu, maczetę, konczę i czakrę, czyli ostrą broń w kształcie dysku. Kwiat lotosu ma symbolizować duchowe wyzwolenie, boską doskonałość, czystość i budzącą się świadomość w świetle boga; maczeta zarówno fizyczną jak i psychiczną siłę Wisznu, dzięki której może niszczyć materialistyczne i demoniczne tendencje w nas samych; koncza jego moc tworzenia i podtrzymywania istnienia wszechświata; czakra zaś oczyszczony i uduchowiony umysł. Na szyi Wisznu nosi girlandę z kwiatów i klejnot, Kaustubhę, w którym mieszka Lakszmi. Na jego głowie powinna spoczywać korona, która symbolizuje jego nadrzędną władzę a na uszach kolczyki symbolizujące przeciwieństwa w tworzeniu: przyjemność i ból, szczęście i nieszczęście, wiedzę i ignorancję. Wisznu jest przedstawiany bądĽ na nieśmiertelnym wężu Ananta bądĽ na skrzydłach orła.

Sziwa

Sziwa to jeden z głównych hinduskich bogów. W niektórych odłamach hinduizmu wraz z Bramą - stwórcą i Wisznu - strażnikiem, wchodzi jako niszczyciel w skład boskiej Trójcy. Sziwa jest przedstawiany najczęściej z trzecim okiem, którym spalił na popiół Pożądanie oraz z niebieskim gardłem. Gardło Sziwy nabrało takiego właśnie koloru, kiedy wypił truciznę pozyskaną z oceanu świata, bądĽ, kiedy Wisznu chwycił go za gardło prawie go dusząc, bo mieli razem lecieć. Kolejnymi atrybutami Sziwy są półksiężyc umieszczony na jego głowie, tygrysia skóra, na której siedzi opasany wężami oraz trójząb. Sziwa ma również charakterystyczne splątane włosy, z których wypływa Ganges i ciało pokryte prochami kremacyjnymi. Zwierzęciem, które Sziwie służy jest byk Nandi.

Oprócz formy antropomorficznej Sziwa jest również przedstawiany za pomocą lingamu, czyli pionowej, zaokrąglonej na końcu kolumny. Jest to jednocześnie symbol falliczny, przy którym młode pary składają ofiary prosząc o potomstwo jak i obraz samego boga, który tworzy, podtrzymuje istnienie i niszczy wszechświat.

Sziwę często określa się jako boga ambiwalencji i paradoksu przypisując mu sprzeczne ze sobą cechy. Jest więc jednocześnie określany jako niszczyciel i dobroczyńca oraz ascetyczny jogin i mąż/ojciec. Sziwa spełnia również role nauczyciela jogi i mądrości, wiecznego tancerza oraz zwycięzcy nad śmiercią.