Kathoey: Trzecia płeć

Tajlandia jest znana w świecie nie tylko z pięknych plaż, zabytkowych świątyń i wspaniałej kuchni. Inne oblicze tego kraju, czasem wabiące turystów równie skutecznie jak wyżej wymienione atrakcje, to panująca tam swoboda seksualna. Salony masażu będące w istocie domami rozpusty, kluby go-go i peep show można spotkać w Tajlandii na każdym kroku. Młode Tajki spacerujące i „polujące” na białych podróżników w dowolnym wieku by zaoferować im swoje wdzięki w zamian za „prezenty,” to stały element krajobrazu w turystycznych dzielnicach. Innym zjawiskiem tam rozpowszechnionym jest „kathoey:” mężczyzna, który stał się kobietą. Fenomen ten znany jest zachodnim turystom pod angielską nazwą „ladyboy.”

Historycznie, Tajowie rozróżniali trzy rodzaje gramatyczne: męski (poo chai), żeński (poo y-ng) i kategorię pośrednią zwaną właśnie kathoey, czyli trzecia płeć. W kanonie nauk buddyjskich Tripitace pojawiają się aż cztery: obok męskiej i żeńskiej spotykamy tam ubhatobyanjankę i pandakę, które mniej więcej odpowiadają dzisiejszym terminom hemafrodyta i kathoey właśnie. Terminu kathoey początkowo używano na określenie każdego, kto czuł, że jego płeć kulturowa (gender) nie odpowiada jego fizycznemu wcieleniu. Dziś stosuje się go głównie w odniesieniu do biologicznych mężczyzn, którzy czują się kobietami. Tak więc, kathoey to zarówno chłopcy ubierający się w męskie stroje lecz noszący długie włosy i używający kobiecego języka ciała, transwestyci i ci, którzy poddali się operacji zmiany płci. Wielu kathoey to osoby bardzo piękne, często nie od odróżnienia od prawdziwych kobiet dla niewprawnego zachodniego oka. Nie bez kozery Tajowie mówią o nich „drugi typ kobiety.” Jako partnerzy seksualni kathoey wybierają raczej mężczyzn, choć żadna ze stron nie postrzega tych relacji jako gejowskie, w zachodnim sensie tego słowa. Idea trzeciej płci była bardzo długo częścią tajskiej kultury, i być może tym można tłumaczyć tak dużą liczbę kathoey w Tajlandii, gdzie stanowią ponad 2% populacji.

Mimo że Tajladnia jest krajem buddyjskim, a religia ta kładzie duży nacisk na tolerancję, pozycja kathoey w społeczeństwie staje się coraz bardziej niejednoznaczna. Tradycyjnie Tajowie z północy kraju uchodzili za bardziej tolerancyjnych, w przeciwieństwie do tych zamieszkujących stany centralne. Za szczególnie ksenofobicznych uważa się przedstawicieli klasy średniej i wyższej chińskiego pochodzenia. O rosnącym braku tolerancji można się było przekonać w 1996 roku kiedy drużyna siatkarska z Lampangu w połowie złożona z kathoey zdobyła puchar narodowy. Rząd i Stowarzyszenie Siatkarskie zrobiło wtedy wszystko, by utrzymać tych niewystarczająco jednoznacznie płciowo wyglądających zawodników z dala od areny krajowej i międzynarodowej. Ich historię opowiedziano w filmie z 2000 roku „The Iron Ladies.”

Kathoey jednak powoli stają się turystyczną wizytówką Tajlandii ze względu na to, że najczęściej pracują w przemyśle rozrywkowym (kabarety, w których występują można spotkać w większych miastach niemal na każdym kroku), jako prostytutki, fryzjerki, kosmetyczki czy masażystki. Praktycznie nie ma ich natomiast w urzędach, mimo że wielu podejmuje studia uniwersyteckie. Wynika to z tego, że ci, którzy próbują swoich sił w innych dziedzinach niż rozrywka i turystyka są narażeni na wrogość znacznej części społeczeństwa. Prawo państwowe również nie jest kathoeyom przychylne; nie jest możliwa w Tajlandii zmiana płci w dokumentach tożsamości, dlatego nawet kathoey po operacji płci, trafi do więzienia dla mężczyzn.

Źródła:
Perve, Emmanuel, Ludovic Perve i Adrien Fontanellaz. Answers to All Your Questions about Thailand. Chiang Mai: Alligator Service Co Ltd., 2005.